حضانت فرزندان یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مسائل حقوقی و اجتماعی در زمینه خانواده است، به‌ویژه در مواقع جدایی یا طلاق والدین. در این مقاله، به بررسی ماهیت حضانت خواهیم پرداخت.
حضانت؛تعریف و ریشه های آن
حضانت به معنای نگهداری و مراقبت ازکودکانی است که به سن قانونی برای استقلال نرسیده‌اند و معمولاً به عنوان یکی از حقوق والدین شناخته می‌شود. و یکی از موضوعات مهم در حقوق خانواده به شمار می‌رود.
این واژه از ریشه عربی “حضن” به معنای آغوش و حمایت می‌آید و نشان‌دهنده‌ی مسئولیتی است که والدین یا سرپرستان قانونی نسبت به تامین نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی فرزندان خود دارند.
این مفهوم در قوانین مختلف کشورها به شکل‌های متفاوتی تعریف شده است، اما اصول کلی آن تقریباً مشابه است.
در نظام حقوقی ایران، حضانت به‌ویژه پس از جدایی یا طلاق والدین، یکی از چالش‌های اصلی محسوب می‌شود.
قانون‌گذار در این زمینه به‌طور خاص به حق و تکلیف والدین در نگهداری ازفرزندان و تعیین سرپرستی آنها پرداخته است از جمله در باب دوم قانون مدنی از ماده ۱۱۶۸الی۱۱۷۹ در نگهداری و ترتبیت اطفال .
حضانت از نظر قانونی به معنای حق و وظیفه‌ی والدین در نگهداری و تربیت فرزندان است.
این مسئولیت شامل تأمین نیازهای اولیه مانند غذا، مسکن، آموزش، بهداشت و مراقبت‌های پزشکی است.
بنا به قانون مدنی ایران، حضانت کودکان تا سن ۷ سالگی به مادر واگذار می‌شود.
این نوع تقسیم بندی به دلیل توجه به نیازهای عاطفی و تربیتی کودک و اهمیت حضور مادر در مراحل اولیه رشد اوست.
پس از آن، دختر تا سن ۹ ساگلی و پسر تا سن ۱۵ سالگی تحت حضانت پدر است.
با توجه به شرایط و وضعیت فرزند،می‌تواند به والدین یا دیگر سرپرستان منتقل شود.
حضانت نه تنها به معنای نگهداری فیزیکی کودک، بلکه به معنای فراهم کردن محیطی امن و سالم برای رشد و پرورش او نیز است.
انواع حضانت:
حضانت قانونی:
این نوع حضانت به طور رسمی توسط دادگاه تعیین می‌شود و معمولاً در موارد طلاق یا جدایی والدین به اجرا درمی‌آید.
در این حالت، دادگاه به بررسی منافع کودک می‌پردازد و تصمیم می‌گیرد که کدام والد یا سرپرست باید حضانت را بر عهده گیرد.
حضانت فیزیکی:
به معنای اینکه کودک با کدام یک از والدین زندگی می‌کند و چه کسی مسئولیت‌های روزانه او را بر عهده دارد.
حضانت مشترک:
در این حالت، والدین به طور مشترک مسئولیت‌های حضانت کودک را تقسیم می‌کنند. این نوع حضانت به والدین این امکان را می‌دهد که در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی کودک مشارکت داشته باشند.
حضانت کودک در حقوق ایران:
در نظام حقوقی ایران، حضانت به‌ویژه پس از جدایی یا طلاق والدین، یکی از چالش‌های اصلی محسوب می‌شود.در مجموع، حضانت نه‌تنها یک مسئولیت قانونی، بلکه یک وظیفه اخلاقی و اجتماعی به شمار می‌آید که با هدف حفظ حقوق و رفاه کودکان شکل گرفته است.
در این ماده، به شرایطی اشاره می‌شود که در آنها ممکن است حضانت به پدر
ارکان حضانت:
حضانت در حقوق خانواده، ارکان خاصی دارد که هر یک به نوعی بر اساس قوانین و مقررات تعیین شده‌اند. در اینجا به بررسی ارکان اصلی حضانت می‌پردازیم.
شخص حضانت‌کننده:
اولین رکن حضانت، شخصی است که مسئولیت نگهداری و تربیت کودک را بر عهده دارد. بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی ایران، در صورت جدایی یا طلاق والدین، حضانت تا سن ۷ سالگی به مادر واگذار می‌شود و پس از آن، به والدین مشترکاً تعلق می‌گیرد.
در مواردی که والدین صلاحیت لازم برای حضانت را نداشته باشند، دادگاه می‌تواند حضانت را به نزدیکان کودک یا سرپرست قانونی دیگری واگذار کند.
کودک:
رکن دیگر در حضانت، خود کودک است. نیازهای جسمی، عاطفی و اجتماعی کودک باید در تصمیم‌گیری‌های مربوط به حضانت مورد توجه قرار گیرد.قانون‌گذار بر این نکته تأکید دارد که هر تصمیمی در مورد حضانت باید به نفع کودک باشد.
محیط نگهداری:
محیطی که کودک در آن نگهداری می‌شود نیز از ارکان مهم حضانت است. والدین باید اطمینان حاصل کنند که کودک در محیطی امن و سالم زندگی می‌کند و به نیازهای او به‌طور کامل پاسخ داده می‌شود.شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز باید به‌گونه‌ای باشد که موجب رشد و تعالی کودک شود.
حق ملاقات:
حق ملاقات والد غیرسرپرست با کودک، از دیگر ارکان حضانت به شمار می‌رود.
این حق به والد غیرسرپرست این امکان را می‌دهد که با کودک خود دیدار کند و ارتباط عاطفی او را با والدین حفظ کند.این امر به سلامت روانی و اجتماعی کودک کمک می‌کند.
صلاحیت والدین:
صلاحیت والدین برای حضانت نیز یکی از ارکان اساسی است. در صورتی که یکی از والدین به دلایل اخلاقی، اجتماعی یا قانونی ناتوان از انجام وظایف حضانت باشد، دادگاه می‌تواند به بررسی صلاحیت والدین پرداخته و تصمیمات لازم را اتخاذ کند.
در نهایت، می‌توان گفت که حضانت یک مسئولیت جدی و قابل‌توجه است که نیاز به توجه به تمامی ارکان آن دارد. این ارکان به‌طور کلی به‌منظور تأمین منافع و حقوق کودک تعیین شده‌اند و در قوانین مدنی و فقهی ایران نیز به‌خوبی مورد توجه قرار گرفته‌اند.
در صورت نیاز به مشاوره در خصوص حضانت با ما تماس بگیرید
